Geraakt door verhalen: indrukwekkende voorbeelden van storytelling in film, boeken en theater

Soms kom je verhalen tegen die je bijblijven, die je raken en je blik op de wereld verbreden. De afgelopen tijd heb ik een aantal indrukwekkende voorbeelden van storytelling mogen ervaren in film, boeken en theater. Van het Joodse leven in vooroorlogs Amsterdam tot de kracht van kunst in een belegerde stad en een familiegeschiedenis over de DDR. In deze blog deel ik mijn mooiste ontdekkingen.

• Hoe zag het dagelijks leven van Joodse Amsterdammers eruit voor de oorlog? En hoe werd langzaam de dreiging voelbaar in de stad? Dit laat de prachtige en indringende documentaire Nesjomme Door middel van archiefmateriaal toont de film het fictieve verhaal van Rusha, haar familie en vrienden. De documentaire, die zich bevindt tussen fictie en geschiedenis, is geïnspireerd op de getuigenissen van de Joodse gemeenschap over hun leven vóór de Tweede Wereldoorlog.
  We horen de stem van Rifka Lodeizen, die de fictieve brieven van Rusha voorleest, gericht aan haar broer die in Nederlands-Indië woont. Ze vertelt over haar leven, werk en de liefde. Tegelijkertijd zie je beelden van zowel grote als kleine gebeurtenissen binnen de Joodse gemeenschap: de verkoop van lompen op het Waterlooplein, een trouwerij, maar ook het binnenrijden van de Duitse troepen in Amsterdam, terwijl er bloemen op de auto worden gegooid. Langzaam voel je dat de dreiging groeit. Een kijktip voor iedereen met een bijzondere interesse in geschiedenis, storytelling en Amsterdam. Overigens draait de film nu ook in diverse bioscopen buiten de A10 .
  Bekijk de trailer hieronder.
• Wat weet ik eigenlijk weinig over die andere oorlog, die in voormalig Joegoslavië plaatsvond. Daar kwam ik deze maand achter na het lezen van het boek Het Stravinsky-spel. Een grote rol in dit boek is weggelegd voor een toneelstuk dat filosoof/schrijver Susan Sontag maakte in de belegerde stad Sarajevo. Een stad die vier jaar werd omsingeld en waar de bewoners leefden zonder elektriciteit, stromend water en voldoende eten, terwijl bommen vielen en sluipschutters de stad beschoten. (Het was de langste belegering van een stad in de moderne geschiedenis.) Arthur Japin beschrijft in het boek de (fictieve) vriendschap tussen Susan Sontag en haar jeugdvriend Cody Garner. Japin vertelt boeiende details uit het leven en de jeugd van Sontag, maar ook hoe zij in Sarajevo het toneelstuk Wachten op Godot maakte. Wat mij betreft gaat dit boek dan ook over de kracht van kunst in moeilijke tijden en jezelf uitdagen door iets te doen dat net te moeilijk is.
  
• Nog zo’n onderwerp waarover ik weer meer leerde: de behandeling van communisten in het naoorlogse Nederland. Ik las Moeder, antimoeder van Jolande Withuis, een schrijfster die ik bewonder vanwege haar non-fictiewerk. De ouders van Withuis waren communist en dat had veel invloed op hoe ze werden behandeld in Nederland. Zo werden ze door de geheime dienst in de gaten gehouden, en haar moeder werd buitengesloten van werk. Omdat ‘de grote zaak’ altijd op de eerste plaats stond, leerde Withuis niet om met haar gevoelens om te gaan. Ze beschrijft openhartig hoe dat resulteerde in angst- en paniekaanvallen. Ik vond het ook bijzonder dat ze zichzelf zo kwetsbaar durfde op te stellen in dit boek. Haar moeder was erg vooruitstrevend: ze werkte en trouwde onder huwelijkse voorwaarden, wat bijzonder was in de tijd dat vrouwen handelingsonbekwaam waren (tot 1957).
  
• Twee weken geleden zag ik Vrijplaats in Carré, de voorstelling van Wende Snijders, waarmee ze nog verder op tournee gaat (snel kaarten kopen dus!). In Vrijplaats gaat ze terug naar de kern, zonder begeleidingsband, maar met twee piano’s. Veel lof ook voor haar pianist, Nils Davidse. In de voorstelling komen verschillende kunstvormen samen, zoals natuurlijk muziek, zang, maar ook dans en spoken word. Ook nodigt ze gastartiesten uit om een nummer te komen spelen waarin ze zichzelf uitdagen. Het is een intense ervaring, die moeilijk in woorden samen te vatten is.
  Bekijk de video hieronder.
• Tenslotte nog een leestip: Rode Liefde van Maxime Leo, een prachtige familiegeschiedenis die zich afspeelt in de DDR, het voormalige Oost-Duitsland. Hoewel ik zelf in Berlijn Duitse geschiedenis heb gestudeerd, las ik veel nieuwe feiten over de DDR. Het boek toont enerzijds het alledaagse leven in een dictatuur, maar ook hoe de verschillende generaties aankeken tegen het land en het communisme. Zo duikt hij in de geschiedenis van zijn beide opa’s: zijn ene opa zat in het Franse verzet en vocht tegen de nazi’s. Zijn andere opa vocht aan het Oostfront voor de Wehrmacht. Allebei zijn ze getraumatiseerd en geloven in een nieuw ideaal. Ook de laatste hoofdstukken, die toewerken naar de val van de Muur en de laatste uren en dagen van de DDR beschrijven, zijn bloedstollend.
  Op zoek naar inspiratie op het gebied van storytelling? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief op Substack en blijf op de hoogte! Inschrijven doe je hier.